Zarządzenie nr 24/R/98 Rektora Uniwersytetu Gdańskiegoz dnia 24 września 1998 rokuw sprawie określenia obowiązków i odpowiedzialności pracowników oraz studentów dotyczących: - przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy i nauki, - przeprowadzania szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego dla nowo przyjętych studentów TJG. - sposobu postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków studentów, którym ulegli podczas zajęć organizowanych przez Uczelnię na terenie i poza terenem Uczelni.
Na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 1998 roku w sprawie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w szkołach wyższych (Dz.U. Nr 37, póz. 209) zarządza się, co następuje:
§1
Dziekani Wydziałów (Dyrektorzy Kolegiów) zobowiązani są do:
- zapoznania podległych pracowników z postanowieniami niniejszego zarządzenia,
- przeprowadzenia szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego nowo przyjętych studentów - w terminie do 10 października każdego roku akademickiego.
§2
- Szkolenie, o którym mowa w § l powinno być przeprowadzone w oparciu o ramowy program, który określa załącznik nr l do niniejszego zarządzenia.
- Wymiar czasu szkolenia ustala się na 2 godziny lekcyjne. Wielkość grupy szkoleniowej oraz poszerzony wymiar czasu szkolenia zależny od specyfiki wydziału i rodzaju występujących zagrożeń, ustalaj ą Dziekani Wydziałów (Dyrektorzy Kolegiów).
§3
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem 24 września 1998 r.
Rektor
prof.
dr hab. Marcin Pliński
Szczegółowe obowiązki i odpowiedzialność pracowników oraz studentów w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
I. Podstawowym obowiązkiem każdego pracownika jest znajomość oraz przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. W szczególności wszyscy nauczyciele akademiccy zobowiązani są:
- Wykonywać każdą pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przestrzegać wydawanych w tym zakresie zarządzeń i wytycznych.
- Brać udział w szkoleniach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.
- Poddawać się wymaganym badaniom lekarskim: okresowym i kontrolnym.
- Dbać o należyty stan powierzonego sprzętu, maszyn i urządzeń oraz o porządek i ład w miejscu pracy.
- Sprawdzić przed rozpoczęciem zajęć i dopuszczeniem do nich studentów, czy stan techniczny maszyn i urządzeń oraz instalacji elektrycznej, ogólny stan pomieszczeń, laboratorium lub pracowni specjalistycznej, a także dróg ewakuacyjnych, dojść, przejść nie stwarza zagrożenia dla życia i zdrowia studentów.
- Usuwać wszelkie dostrzeżone braki i błędy, jeśli usunięcie ich we własnym zakresie jest możliwe lub niezwłocznie zgłaszać kierownikowi jednostki organizacyjnej zauważone zagrożenia życia lub zdrowia studentów.
- Przerwać zajęcia, gdy stan budynku, pomieszczenia, sprzętu, instalacji, materiału itp. zagraża studentom lub innym osobom.
- Zapoznać studentów z zasadami i wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy przed przystąpieniem do wykonywania zaplanowanych zajęć.
- Kontrolować przestrzeganie przez studentów obowiązujących w danym pomieszczeniu, pracowni, laboratorium regulaminów porządkowych i instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy oraz sprawować ciągłą opiekę i nadzór nad wszystkimi studentami w trakcie prowadzonych zajęć.
- Udzielić lub zapewnić udzielenie pierwszej pomocy w razie wypadku studenta lub pracownika oraz powiadomić o wypadku Rektora UG i Inspektorat BHP. (Wzór druku „Zgłoszenie wypadku studenta podczas zajęć” stanowi załącznik nr 2 do niniejszego zarządzenia).
- Dopilnować, aby w pomieszczeniach uczelni, a w szczególności w laboratoriach, pracowniach specjalistycznych, dziekanatach i sekretariatach znajdowały się apteczki wyposażone w niezbędne środki farmaceutyczne i materiały medyczne, których okres ważności nie upłynął wraz z instrukcją udzielania pierwszej pomocy.
Ponadto:
II. Nauczyciele wychowania fizycznego powinni:
- Każdorazowo przed rozpoczęciem zajęć kontrolować stan sali gimnastycznej, boiska lub innego terenu, na którym zajęcia te mają być prowadzone.
- Kontrolować stan sprzętu i urządzeń gimnastycznych i sportowych, zarówno przed rozpoczęciem jak i w czasie zajęć, dotyczy to m.in. prawidłowości przymocowania do podłoża bramek i zabezpieczenia masztów przed przewróceniem.
- Stosować ubezpieczenie studentów przy wykonywaniu przez nich ćwiczeń gimnastycznych zgodnie z wymogami programowymi i praktyką zawodową.
- Sumiennie nadzorować i nie pozostawiać bez opieki studentów podczas wykonywania ćwiczeń, różnych zajęć wychowania fizycznego i zawodów sportowych.
- Wyłączyć z zajęć lub ich części studentów, których kondycja fizyczna lub psychiczna w danym dniu nie gwarantuje zachowania pełnego bezpieczeństwa, a studentów, których stan zdrowia budzi zastrzeżenia, kierować na badania lekarskie; (w czasie zajęć zwracać uwagę na stopień przygotowania, wydolność i sprawność fizyczną studenta, dobierając dla niego odpowiednie ćwiczenia).
- Nie wydawać ćwiczącym sprzętu sportowego, który samowolnie i niewłaściwie użyty, może stwarzać zagrożenie (dysk, kula, granat, młot, oszczep, hak. szpada, tyczka) oraz nie dopuszczać do zajęć na boisku wówczas, gdy nie ma zapewnionego odpowiedniego nadzoru.
III. Nauczycieli zajęć prowadzonych w laboratoriach i pracowniach specjalistycznych obowiązuje:
- Kontrolowanie przed
zajęciami stanu bezpieczeństwa i higieny pracy pomieszczeń pracowni i laboratoriów w celu wykrycia i usunięcia ewentualnych usterek i zagrożeń.
(Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być wyposażone w zabezpieczenia
chroniące przed urazami, działaniem substancji szkodliwych dla zdrowia,
porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwymi wstrząsami, nadmiernym hałasem,
działaniem wibracji lub promieniowaniem oraz powinny być utrzymane w stanie
zapewniającym pełną sprawność działania i bezpieczeństwo pracy.
Maszyny i inne urządzenia techniczne czasowo niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie). - Zwracanie szczególnej uwagi na ścisłe przestrzeganie przez studentów ustalonych zasad obsługi i użytkowania urządzeń o napędzie mechanicznym, przenośnych odbiorników prądu, sprzętu do obróbki termicznej, a także odczynników i aparatury chemicznej.
- Systematyczne przeprowadzanie instruktażu w zakresie stosowania bezpiecznych metod pracy i nadzorowanie ich stosowania podczas zajęć.
- Dopilnowanie, aby studenci posiadali i stosowali niezbędne atestowane środki ochrony osobistej oraz odpowiednią, zgodną z Polskimi Normami odzież ochronną - w trakcie wykonywania zajęć i ćwiczeń.
IV. Studenci Uniwersytetu Gdańskiego obowiązani są znać i przestrzegać Regulamin Studiów oraz przepisy wewnętrznie obowiązujące w UG (np. instrukcji bezpieczeństwa pracowni, w której odbywają się zajęcia).
Ponadto każdy student zobowiązany jest:
- poddać się badaniom lekarskim, jeśli są one przewidziane dla danego kierunku studiów. Badania przeprowadzane są w Zespole Opieki Zdrowotnej dla Szkół Wyższych w Gdańsku Wrzeszczu, Al.Zwycięstwa 30 (Filie ZOZ-u dla Szkół Wyższych w: Sopocie - DS Nr 7 i w Gd.Oliwie - DS Nr 5),
- znać przepisy i zasady bhp, brać udział w instruktażach przed rozpoczęciem zajęć,
- brać udział w zajęciach w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp oraz przestrzegać wydawanych w tym zakresie wskazówek i poleceń prowadzącego zajęcia,
- używać odzieży ochronnej oraz sprzętu ochrony osobistej zgodnie z przeznaczeniem -jeśli jest to przewidziane dla danego rodzaju zajęć,
- dbać o należyty stan techniczny urządzeń i sprzętu oraz utrzymywać ład i porządek w miejscu zajęć,
- w żadnym wypadku nie naprawiać samodzielnie urządzeń i sprzętu. W razie zauważenia usterki i nieprawidłowości w działaniu urządzenia, wyłączyć urządzenie spod napięcia, oznakować napisem: „Uwaga, urządzenie uszkodzone!” i zgłosić usterkę prowadzącemu zajęcia,
- zgłaszać prowadzącemu zajęcia zagrożenia dla zdrowia lub życia oraz każdy zauważony wypadek,
- znać sposoby udzielania pierwszej pomocy,
- znać przepisy postępowania na wypadek pożaru oraz zasady obsługi podręcznego sprzętu p.poż.
Uwaga! Zgodnie z zarządzeniem Nr 4/R/95 Rektora UG z dnia 16 lutego 1995 roku w obiektach Uczelni obowiązuje całkowity zakaz palenia tytoniu.
Ponadto obowiązuje zakaz spożywania posiłków w pobliżu stanowisk pracy z komputerami, mikroskopami, izotopami, chemikaliami i innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia.
V. 1. Inspektorat BHP UG obowiązany jest do prowadzenia ewidencji wypadków studentów, którym ulegli podczas zajęć organizowanych przez uczelnię na terenie i poza terenem Uczelni.
2. Przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków studentów, o których mowa w pkt l, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, a w szczególności:
- podstawą sporządzenia dokumentacji powypadkowej jest pisemna informacja osoby prowadzącej zajęcia o zaistniałym wypadku (obowiązuje druk zgłoszenia „Zgłoszenie wypadku studenta podczas zajęć” stanowiący załącznik nr 2 do niniejszego zarządzenia) oraz protokół przesłuchania poszkodowanego studenta,
- w przypadku zaistnienia ciężkiego, zbiorowego lub śmiertelnego wypadku studenta, obowiązuje niezwłoczne powiadomienie o powyższym prokuratura oraz właściwego inspektora pracy.
3. Przepisy dotyczące studentów stosuje się odpowiednio do innych osób pobierających naukę albo odbywających zajęcia praktyczno-techniczne w uczelni.
(załącznik nr 1)
Ramowy program szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej dla nowo przyjętych studentów UG
Obowiązki, prawa i odpowiedzialność studentów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy:
- zasady uczestnictwa w zajęciach i korzystania z maszyn i urządzeń technicznych w salach wykładowych, pracowniach specjalistycznych i laboratoriach, (szczegóły ustala dziekan wydziału w zależności od specyfiki i rodzaju ewentualnych zagrożeń )
- ogólne zasady obowiązujące podczas zajęć prowadzonych poza obiektami uczelni, (szczegóły ustala dziekan wydziału w zależności od specyfiki i rodzaju ewentualnych zagrożeń )
- ochrona przeciwpożarowa i ogólne zasady posługiwania się sprzętem podręcznym gaśniczym,
- zasady postępowania w razie pożaru, awarii i ewakuacji ludzi i mienia,
- zasady udzielania I-ej pomocy przedlekarskiej osobie poszkodowanej w wypadku podczas zajęć, ćwiczeń na terenie uczelni i poza jej terenem organizowanych przez uczelnię,
- tryb dochodzenia roszczeń powypadkowych.
(załącznik nr 2)
Zgłoszenie o wypadku studenta w czasie zajęć
1. Imię i Nazwisko prowadzącego zajęcia :
..................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. Wypadek miał miejsce:
..........................................................................................................
(sala wykładowa,
laboratorium, sala sportowa, poza terenem UG)
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
3. Imię i Nazwisko osoby poszkodowanej: .................................................................................................................................................
4. Data i miejsce urodzenia osoby poszkodowanej: .................................................................................................................................................
5. Wydział (kolegium) ...............................................................................................................
6. Rok i kierunek studiów: .........................................................................................................
7. Adres zamieszkania osoby poszkodowanej: ..........................................................................
8. Przyczyny i okoliczności wypadku (krótki
opis): ..................................................................
...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Świadkowie wypadku:
1
..............................................................................................................................................
(imię, nazwisko, adres,
podpis)
2 ..............................................................................................................................................
(imię, nazwisko, adres,
podpis)
...................................................................
(Podpis, stanowisko osoby prowadzącej zajęcia)
Propozycje
Materiały szkoleniowe z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego - dla nowo przyjętych studentów Uniwersytetu Gdańskiego.
Bezpieczeństwo pracy - oznacza zapobieganie możliwości powstania zdarzenia nagłego, nieoczekiwanego, połączonego z przyczyną zewnętrzną, prowadzącego do urazu wymagającego udzielenia pomocy przedlekarskiej lub lekarskiej.
Higiena pracy - oznacza zapobieganie możliwości powstania schorzenia podczas odbywanych zajęć studentów w Uczelni, np. w wyniku kontaktu z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia.
Zapobieganie możliwości zaistnienia wypadku oraz powstania schorzenia są ze sobą powiązane. Np. przestrzeganie przepisów i zasad bhp, zapoznawanie studentów z regulaminem pracowni oraz regulaminem porządkowym, stosowanie odpowiedniego, ergonomicznego sprzętu technicznego, atestowanych ochron indywidualnych, analizowanie zaistniałych sytuacji, w tym zapoznawanie się z wynikami pomiarów Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia i stosowanie się do zawartych w nich wniosków - są jednocześnie i zapobieganiem wypadkom, i zapobieganiem schorzeniom ujawniającym się po wielu latach - dlatego używa się określenia: bezpieczeństwo i higiena pracy.
Wypadki studenckie - są to takie zdarzenia, które zaistniały w czasie wykładów, ćwiczeń i innych zajęć dydaktycznych na terenie, względnie poza terenem Uczelni, jeśli studenci znajdują się lub powinni znajdować się w tym czasie pod opieką i nadzorem nauczyciela akademickiego. Pod pojęciem wypadek studencki rozumie się również wypadek innej osoby pobierającej naukę lub odbywającej zajęcia praktyczno-techniczne w uczelni.
Wypadki ewidencjonowane są w rejestrze zawierającym: imię i nazwisko poszkodowanego, data urodzenia, rok i kierunek studiów, datę i godzinę wypadku, miejsce wypadku, rodzaj urazu, przyczynę wypadku, rodzaj udzielonej pomocy przedlekarskiej, lekarskiej, imię i nazwisko oraz funkcję osoby sprawującej względnie mającej sprawować w chwili wypadku opiekę i nadzór nad poszkodowanym, środki zapobiegawcze.
Rejestr wypadków studenckich prowadzi Inspektorat Bezpieczeństwa i Higieny Pracy UG (rektorat, Gd.Oliwa, ul.Bażyńskiego la; pok. nr 311, 312) - w oparciu o dane zgłoszone pisemnie przez opiekuna zajęć (wzór druku zgłoszenia w załączeniu) oraz protokół przesłuchania poszkodowanego i świadków (-ka) zdarzenia.
Skutkiem niektórych wypadków studenckich może być trwały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu, którego wysokość jest orzekana przez Komisję Lekarską (Lekarza orzecznika) w firmie ubezpieczającej grupowo studentów Uniwersytetu Gdańskiego. Np. PZU, Heros, Hestia, Filar Warta, itp.
Roszczeń z tytułu uszczerbku na zdrowiu, pozostałego po zakończonym leczeniu może dochodzić tylko ten student, który w określonym terminie opłacił składkę ubezpieczeniową na okoliczność nieszczęśliwego zdarzenia (NW). Informacji o sposobie i terminie zawarcia ubezpieczenia i nazwie firmy ubezpieczeniowej udziela właściwy dziekanat wydziału lub sekretariat kolegium.
Bezpieczeństwo pożarowe
Student przebywający na terenie Uczelni obowiązany jest:
- Orientować się w rozmieszczeniu dróg komunikacyjnych stanowiących drogi ewakuacyjne.
- Postępować zgodnie z treścią
instrukcji alarmowej na wypadek pożaru umieszczonych w holach, korytarzach lub
przy wejściach do obiektów UG.
(Znać zasady alarmowania w przypadku zauważenia pożaru. W razie zauważenia pożaru należy natychmiast zawiadomić straż pożarną, kierownika zakładu pracy (opiekuna zajęć) oraz policję). - W przypadku powstania pożaru czynnie uczestniczyć w jego gaszeniu używając podręcznego sprzętu gaśniczego.
- Podczas akcji ratowniczo-gaśniczej podporządkować się poleceniom kierującego tą akcją.
- Znać zasady posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym (wskazania na etykietach gaśnic).
- Zgłaszać opiekunowi zajęć uwagi o zauważonych zagrożeniach dla życia i zdrowia w zakresie profilaktyki p.poż.
Np:
- nie zabezpieczenie przed upadkiem butli z gazami sprężonymi,
- transportowanie balonów szklanych i innych opakowań z cieczami łatwopalnymi, żrącymi i trującymi w narażeniu na wstrząsy, uderzenia, w opakowaniach nieszczelnych lub powodujących zbieranie się ładunków elektrostatycznych,
- zbieranie rozlanego szkodliwego środka bez zabezpieczeń raje i dróg oddechowych itp).
Każdy student obowiązany jest znać telefony alarmowe:
policja 997,
straż pożarna 998,
pogotowie ratunkowe 999
oraz o zaistniałym pożarze powiadomić wszystkie osoby znajdujące się w miejscu zagrożonym i podporządkować się poleceniom kierującego akcjąratowniczo-gaśniczą.
Uwaga!
Nie wolno gasić wodą i gaśnicami pianowymi urządzeń elektrycznych pod napięciem!
Do gaszenia pożaru używać podręcznego sprzętu gaśniczego, tj. gaśnic, kocy gaśniczych, hydronetek i hydrantów.
Po przybyciu straży pożarnej należy wskazać jej drogę do miejsca pożaru, po czym kierowanie akcją obejmuje dowódca straży.
W każdym obiekcie UG wywieszone są instrukcje informujące o zasadach postępowania na wypadek pożaru, drogi ewakuacyjne oznakowane są właściwymi, białozielonymi tabliczkami.
Do gaszenia pożarów powszechnie stosuje się:
- gaśnice lub agregaty proszkowe, które doskonale gaszą rozlane ciecze palne, urządzenia i maszyny elektryczne pod napięciem, silniki spalinowe i pojazdy mechaniczne,
- gaśnice lub agregaty śniegowe, które nadają się do gaszenia środków żywności, lekarstw, sprzętu precyzyjnego oraz urządzeń elektrycznych wysokiego i niskiego napięcia.
Uwaga!
Gaśnica śniegowa w chwili uruchomienia, oziębia się do -75°C, dlatego ma izolowane, wyodrębnione uchwyty. Nie gasi się tą gaśnicą palącej się odzieży na człowieku.
- gaśnice lub agregaty pianowe (wodno-pianowe), używane do gaszenia przede wszystkim cieczy palnych (benzyna, ropa naftowa); niedopuszczalne jest gaszenie nimi urządzeń elektrycznych pod napięciem!
- hydronetki wodne - używane do gaszenia drewna, tekstyliów, papieru - z wyjątkiem karbidu, wapna i innych lekkich metali; niedopuszczalne jest gaszenie nimi urządzeń elektrycznych pod napięciem!
Pożary powstają przede wszystkim tam, gdzie ludzie nie zdają sobie sprawy z niebezpieczeństwa i możliwości jego zaistnienia oraz nie znają zasad bezpieczeństwa pożarowego.
Najwięcej pożarów powstaje na skutek złego stanu urządzeń i instalacji elektroenergetycznych.
W Uniwersytecie Gdańskim, zgodnie z obowiązującymi przepisami bezpieczeństwa pożarowego zabrania się:
- Używania sprzętu pożarniczego Uczelni do celów nie związanych z wykonywaniem zadań ochrony przeciwpożarowej (gaśnice, hydranty).
- Uszkadzania, przestawiania i zastawiania w/w sprzętu.
- Zastawiania lub zamykania dróg i wyjść ewakuacyjnych.
- Palenia ognisk lub wykonywania innych czynności przy użyciu ognia w budynku lub na przyległym do niego terenie nie zabezpieczając miejsca spalania przed możliwością przeniesienia się ognia na budynek lub materiał palny.
- Palenia tytoniu w obiektach UG. (Dozwolone w domach studenckich).
- Posługiwania się przedmiotami, których zaiskrzenie może spowodować wybuch w zagrożonych strefach.
- Pozostawiania bez dozoru urządzeń, w tym grzejnych mogących spowodować pożar lub wybuch.
- Eksploatowania elektrycznych grzałek nurkowych oraz piecyków elektrycznych z odkrytą spiralą (np. typu „słońce”).
- Eksploatowania elektrycznych urządzeń grzejnych bezpośrednio na materiałach palnych lub w odległości mniejszej niż 50 cm od materiałów palnych.
- Eksploatowania, zakładania osłon punktów świetlnych wykonanych z materiałów łatwo zapalnych w odległości mniejszej niż 5 cm od żarówki.
- Eksploatowania uszkodzonych instalacji i urządzeń energetycznych i gazowych oraz ich naprawy lub przeróbek.
- Zastawiania dojść i dostępu do czynnych energetycznych tablic rozdzielczych, względnie wyłączników, przełączników elektrycznych i gazowych.
- Pozostawienie materiałów (butli gazowych) i cieczy palnych w pobliżu urządzeń grzewczych i instalacji wentylacyjnych.
- Włączania kilku odbiorników energii elektrycznej do jednego punktu poboru (możliwość przegrzania się instalacji).
- Wnoszenia bez zezwolenia na teren uczelni materiałów łatwo zapalnych, wybuchowych, toksycznych.
Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach
Pod pojęciem pierwszej pomocy rozumie się szybkie, zorganizowane działanie prowadzone przez osobę (osoby) z otoczenia ofiary nieszczęśliwego wypadku. Sprawne i w miarę kompetentne działanie przy udzielaniu pierwszej pomocy ma bardzo decydujące znaczenie dla dalszych rezultatów leczenia przez fachowy personel medyczny - często decyduje o życiu osoby poszkodowanej. Pierwszej pomocy zwykle udziela się na miejscu wypadku. Jeżeli świadkami wypadku jest więcej osób, jedna z nich powinna objąć kierownictwo akcją ratowniczą, do czasu przybycia pomocy fachowej.
Obowiązkiem każdego studenta jest udzielanie pomocy poszkodowanemu w wypadku. Dlatego bardzo ważna jest znajomość podstawowych zasad udzielania pomocy.
Podczas udzielania pierwszej pomocy należy pamiętać o następujących zasadach postępowania:
- działać w sposób opanowany, ale jednocześnie energiczny,
- z bezpośredniego otoczenia chorego usunąć osoby, których obecność nie jest wskazana i które mogą utrudniać ratowanie,
- przy udzielaniu pomocy zachować maksymalną czystość (zanieczyszczenie rany może doprowadzić do zakażenia i późniejszych powikłań),
- poszkodowanego odsunąć od niebezpiecznego czynnika (np. odłączyć od źródła prądu, wynieść z płonącego pomieszczenia lub poza strefę zagrożenia oparami czynnika toksycznego dla zdrowia), itp,
- z poszkodowanym obchodzić się ostrożnie, by nie wyrządzić mu dodatkowego urazu; (np. gdy istnieje uzasadniona obawa o uszkodzenie kręgosłupa); jeśli konieczne jest odsłonięcie uszkodzonych części ciała - niejednokrotnie lepiej jest rozciąć ubranie lub obuwie (np. w przypadku zmiażdżenia, otwartego złamania, przyklejenia się odzieży do rany).
Udzielający pierwszej pomocy musi myśleć również o własnym bezpieczeństwie.
Uwaga! W apteczkach pierwszej pomocy (laboratoria, portiernie) - poza typowymi, podstawowymi lekarstwami powinny znajdować się rękawiczki jednorazowe!
Pierwsza pomoc jest działaniem doraźnym, po jej udzieleniu poszkodowanemu należy zapewnić fachową pomoc lekarską, (nr pogotowia ratunkowego: 999).
ZRANIENIA
Raną nazywamy urazowe uszkodzenia tkanek, połączone z przerwaniem skóry lub błony śluzowej. W zależności od przedmiotu uszkadzającego oraz stopnia uszkodzenia rozróżniamy:
- rany cięte - spowodowane ostrym przedmiotem lub narzędziem (nóż, brzeg blachy, itp),
- rany rąbane - spowodowane np. przedmiotem spadającym lub zadane z pewną siłą ostrym narzędziem. Rany te zwykle są głębokie i dochodzą niekiedy do kości,
- rany kłute - spowodowane zwykle ostro zakończonym narzędziem jak: gwóźdź, scyzoryk, śrubokręt, itp. Rany te mają niewielkie otwory, ale często są głębokie, szczególnie groźne, gdy dotyczą np. powłok brzusznych;
- rany szarpane - powstają najczęściej w wyniku pochwycenia np. przez wirujące części maszyn, itp.
Pierwsza pomoc:
- natychmiastowe zatrzymanie krwotoku;
- usunięcie z rany ciał obcych (tylko widocznych i których usunięcie nie sprawia trudności),
- zabezpieczenie rany przed zakażeniem poprzez oczyszczenie okolicy rany eterem, spirytusem w promieniu 4-5 cm od brzegów rany na zewnątrz (głębokich ran nie przemywać żadnymi płynami antyseptycznymi ani nie wycierać, a jedynie pokryć jałowym opatrunkiem i zabandażować),
- w przypadku rany zanieczyszczonej spłukać obficie 3% roztworem wody utlenionej,
- miejsce zranienia przykryć wyjałowioną gazą, nałożyć na nią ligninę lub watę,
- opatrunek umocować bandażem, przylepcem, chustą trójkątną - w zależności od wielkości zranienia,
- wszystkich chorych (zranionych) z poważniejszymi uszkodzeniami należy kierować natychmiast do pogotowia ratunkowego. Właściwa pomoc lekarska powinna być udzielona od 6 do 8 godzin od chwili zranienia.
Uwaga! Ranny, którego rany zanieczyszczone są ziemią lub kurzem powinien obowiązkowo otrzymać surowicę przeciwtężcową!
KRWOTOKI
Krwotokiem nazywamy szybki i obfity wylew krwi z uszkodzonego naczynia krwionośnego. Wypływanie krwi wolne i skąpe nazywamy krwawieniem.
Krwotoki w zależności od drogi wypływu dzielimy na:
- zewnętrzne, gdy krew wypływa na zewnątrz ciała, zarówno z ciała jak i z otworów naturalnych (jama ustna, nos, odbytnica itp.),
- wewnętrzne, gdy krew dostaje się do jam ciała (np. jamy otrzewnej, opłucnej, osierdziowej, itd). Mogą powstać na skutek: choroby (gruźlica, nowotwory płuc, wrzody żołądka), upadku z wysokości, uderzenia, zgniecenia.
W zależności od rodzaju uszkodzonego naczynia wyróżniamy krwotoki: -żylne,
- tętnicze,
- miąższowe (uszkodzenie wątroby, śledziony),
- mieszane. Pierwsza pomoc:
Upływ krwi z tętnic zatrzymuje się doraźnie przez:
- ucisk palcami krwawiącego naczynia:
- tętnicę przyciska się do kości powyżej miejsca zranienia, a przy krwotokach z tętnicy szyjnej i skroniowej - poniżej miejsca zranienia,
- przy krwotoku z rany na kończynie - koniecznie unieść ją do góry,
- ucisnąć należy silnie kciukiem, czterema palcami lub pięścią;
- założenie opatrunku uciskowego:
- doraźnie zatrzymać krwawienie (ucisk palcami),
- położyć opatrunek z jałowej gazy (kilkakrotnie złożony),
- mocno zabandażować.
Chorego należy jak najszybciej przekazać w ręce lekarza.
ZŁAMANIA
Złamaniem jest przerwanie ciągłości kości np. na skutek urazu mechanicznego (złamanie może także być wynikiem procesu chorobowego). Złamania dzielimy na:
- zamknięte, gdzie przy uszkodzeniu kości
i okolicznych tkanek (mięśnie, nerwy, naczynia krwionośne) nie ulega
uszkodzeniu skóra;
- otwarte, gdzie oprócz przerwania ciągłości kości, występują uszkodzenia skóry i mięsni.
Objawy złamania:
- znaczna bolesność w miejscu urazu nasilająca się przy dotykaniu i wszelkich próbach ruchu;
- niemożność poruszania złamaną koniczyną;
- zmiana zarysu kości, znaczna, w złamaniach z przemieszczeniem kości;
- przy złamania kręgosłupa - dodatkowo czasem porażenie kończyn górnych i dolnych;
- przy złamaniach żeber - ból przy każdym oddechu, a także kaszel lub ucisk na klatkę piersiową;
- przy złamaniu miednicy - ból przy siadaniu i przy każdej próbie wstania.
Pierwsza pomoc:
- założyć jałowy opatrunek na ranę (w przypadku złamania otwartego);
- unieruchomić złamaną kończynę stosując zasadę unieruchamiania dwóch sąsiadujących ze złamaniem stawów (np. przy złamaniu kości przedramienia: staw nadgarstkowy i staw łokciowy);
- do unieruchamiania kończyn należy stosować specjalne szyny druciane Kramera, a przy ich braku inne środki np.: deszczułki, chusty trójkątne, bandaże (stosowane np. przy unieruchamianiu zdrowej kończyny);
- przy złamaniu kończyn górnych, podudzia i żeber, chorego można przenosić i przewozić w pozycji siedzącej;
- przy złamaniu uda, miednicy i kręgosłupa tylko w pozycji leżącej;
- przy złamaniu kręgosłupa chory musi być ułożony na twardym podłożu (np. deski, drzwi itp.);
- podać środki przeciwbólowe;
- zapewnić transport do lekarza.
ZWICHNIĘCIA
Zwichnięciem nazywamy częściowe lub całkowite przemieszczenie się jednej lub kilku kości w obrębie stawu. Oprócz przemieszczenia dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej i wiązadeł.
Objawy zwichnięcia:
- ostry ból występujący w stawie;
- zniekształcenie stawu;
- zniesienie lub ograniczenie ruchu w stawie.
Pierwsza pomoc:
- przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw (np. z altacetu);
- unieruchomić go za pomocą szyny i opaski;
- podać środki przeciwbólowe;
- przewieźć chorego do lekarza (przy zwichnięciu stawu kolanowego, biodrowego i skokowego - w pozycji leżącej).
OPARZENIA
Oparzenia - to uszkodzenia tkanek miękkich skóry (skóry, błon śluzowych, a w oparzeniach głębszych także tkanki podskórnej i mięśni) spowodowane działaniem energii:
- cieplnej (wysoka temperatura);
- chemicznej (żrące, parzące związki chemiczne);
- elektrycznej (działanie prądu elektrycznego);
- promieniowania (promieniowanie podczerwone, elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości, laserowe, jonizacyjne).
Ciężkość oparzenia zależna jest od:
- stopnia oparzenia,
- umiejscowienia,
- wielkości powierzchni oparzonej.
Ze względu na głębokość uszkodzenia skóry lub tkanki podskórnej wyróżnia się 4 stopnie oparzeń:
- I stopień - pojawienie się na skórze zaczerwienienia z towarzyszącym piekącym bólem;
- II stopień - pojawienie się na podłożu rumieńcowym pęcherzyków wypełnionych płynem surowiczym oraz silnego bólu;
- III stopień - oparzenie dotyczy także tkanki podskórnej, skóra przybiera barwę białą, szarą lub ciemnobrązową;
- IV stopień - zwęglenie tkanek i daleko posunięta martwica.
Pierwsza pomoc:
- przerwać kontakt z czynnikami parzącymi;
- zmniejszyć występujący ból przez polewania czystą, zimną wodą przez kilkanaście minut (oprócz zmniejszenia bólu woda zapobiega powstawaniu głębokich oparzeń) oraz przez podawanie środków przeciwbólowych. W przypadku oparzenia związkami chemicznymi należy je zmyć pod silnym strumieniem zimnej wody;
- zabezpieczyć oparzoną powierzchnię przed zakażeniem poprzez opatrunki (jałowa gaza) przy oparzeniach I, II i Ul stopnia małych powierzchni ciała oraz przykrycie czystymi prześcieradłami, serwetami, rozwiniętymi płatami gazy - przy oparzeniach dużych powierzchni ciała;
- zapewnić poszkodowanemu możliwie szybko opiekę lekarską.
ODMROŻENIA
Odmrożenia są to uszkodzenia tkanek miękkich wywołane miejscowym działaniem zimna.
Rozróżnia się trzy stopnie odmrożeń:
- I stopień - zblednięcie i zdrętwienie odmrożonej części ciała, pieczenie skóry;
- II stopień - oprócz sinoczerwonego zabarwienia skóry pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowicowym;
- III stopień - dochodzi do martwicy tkanek.
Pierwsza pomoc:
- odmrożone miejsca stopniowo ogrzać (przy I stopniu);
- nałożyć jałowy opatrunek (H, in stopień);
- podać środki przeciwbólowe (II, III stopień);
- przewieźć chorego do szpitala (H, III stopień);
- przy wszystkich stopniach odmrożenia podawać ciepłe płyny do picia.
PORAŻENIE PRĄDEM ELEKTRYCZNYM
Działanie prądu na organizm człowieka ma działanie:
- miejscowe, w postaci oparzenia;
- ogólne - w postaci zaburzeń rytmu serca, włącznie z niebezpieczeństwem zatrzymania krążenia.
Pierwsza pomoc:
natychmiast uwolnić porażonego spod działania prądu elektrycznego poprzez:
- wyłączenie napięcia właściwego obwodu elektrycznego,
- odciągnięcie porażonego od urządzeń będących
pod napięciem (należy pamiętać o stosowaniu przez ratującego odpowiedniego
zabezpieczenia siebie przed porażeniem);
- w zależności od stanu porażonego zastosować odpowiednie czynności ratownicze: - przy zatrzymaniu oddechu - sztuczne oddychanie,
- przy zatrzymaniu czynności serca - masaż serca,
- przy oparzeniach, krwotokach, zranieniach itd. postępować jak w takich przypadkach jest konieczne.
SZTUCZNE ODDYCHANIA METODĄ USTA-USTA
Pierwszą czynnością jest zapewnienie drożności dróg oddechowych poprzez położenie poszkodowanego w pozycji na plecach, na twardym podłożu oraz odchylenie głowy ku tyłowi. Kontrolujemy, czy w jamie ustnej nie ma przedmiotów zaburzających drożność dróg oddechowych, na przykład: proteza, inne obce ciała.
- Prowadzący sztuczne oddychanie klęka za głową poszkodowanego po lewej stronie.
- Żuchwę wraz z głową odchylamy ku górze i ku tyłowi.
- Wdmuchiwanie powietrza do ust chorego każdorazowo poprzedzone jest głębokim wdechem ratownika. Prawidłowa objętość wdmuchiwanego powietrza do płuc sygnalizowana jest uniesieniem się klatki piersiowej poszkodowanego.
- Przy każdorazowym wdmuchiwaniu powietrza do ust chorego należy zatykać mu nos palcami wolnej ręki.
- Po odjęciu ust od ust chorego, klatka piersiowa na skutek sprężystości jej ścian opada i wysłuchuje się szmer biernego wydechu poszkodowanego.
- Częstotliwość sztucznego oddychania wynosi około 12 razy na minutę.
POŚREDNI MASAŻ SERCA
Jest zabiegiem wykonywanym jednocześnie ze sztucznych oddychaniem i obie te czynności muszą być ze sobą zsynchronizowane, o czym mowa poniżej.
Kolejne czynności przy wykonywaniu masażu serca:
- ratowany spoczywa w pozycji leżącej na wznak na twardym podłożu, tak jak przy prowadzenie sztucznego oddychania,
- prowadzący masaż serca klęka z prawej strony poszkodowanego,
- dłonie ułożone jedna na drugiej kładziemy na 1/3 dolnej części mostka, mając wyprostowane przedramiona w obu stawach łokciowych,
- ucisk wykonujemy dynamicznie, przenosząc ciężar tułowia na wyprostowane przedramiona,
- warunkiem skuteczności masażu serca jest obniżenie się poziomu mostka o około 4 cm oraz pojawienie się tętna na obwodzie tzn. na tętnicach szyjnych lub udowych.
- masaż wykonywany jest z częstotliwością około 60 razy na minutę.
Jeżeli akcję reanimacyjną prowadzi jedna osoba, to po każdym dwóch wdechach reanimujący wykonuje ucisk na mostek około 10-12 razy, tak aby w ciągu minuty stosunek oddechów i uciśnięć wynosił jak 12:60. Jeżeli akcja reanimacyjna prowadzona jest przez dwie osoby, to jedna prowadzi sztuczne oddychanie , a druga wykonuje masaż serca według schematu: l oddech - 5 uciśnięć.
Należy zaznaczyć, że akcję reanimacyjną należy prowadzić do czasu pojawienia się pomocy lekarskiej.
ZATRUCIA CHEMICZNE
Ze względu na drogę wchłonięcia trucizny rozróżniamy zatrucia przez:
- drogi oddechowe,
- przewód pokarmowy,
- skórę. Pierwsza pomoc:
Przy zatruciach droga oddechowa:
- usunąć chorego z miejsca, w którym nastąpiło zatrucie i wynieść na świeże powietrze;
- rozluźnić wszystkie uciskaj ące części ubioru;
- zdjąć odzież w przypadku zanieczyszczenia jej środkami trującymi;
- zapewnić zatrutemu bezwzględny spokój;
- zabezpieczyć chorego przed utratą ciepła przez okrycie go np. kocem;
- w przypadku braku akcji serca i oddychania (bezwzględnie pamiętając o skontrolowaniu drożności dróg oddechowych) rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca;
- w razie wystąpienia drgawek, zabezpieczyć chorego przed przegryzieniem języka (włożyć między zęby np. kawałek drewna, linijki).
Przy zatruciach drogą pokarmową:
- usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów (drażenienie palcem tylnej ściany gardła lub podanie do wypicia szklanki bardzo słonej wody);
- podać odtrutkę (po ustąpieniu wymiotów), np. zwykłą wodę (rozcieńcza i zobojętnia truciznę), zawiesinę węgla aktywnego lub wodny roztwór białka kurzego (2 białka na szklankę wody);
- ponownie spowodować wymioty.
Przy zatruciach przez skórę:
- rozebrać zatrutego,
- zmyć skórę strumieniem wody dbając o to, aby strumień wody ze spłukaną trucizną nie skaził zdrowych części ciała.
Uwaga! Jak najszybciej wezwać lekarza lub zapewnić transport chorego do szpitala. Podać lekarzowi nazwę substancji trującej, a przy truciznach nieznanych zebrać pierwsze wymiociny i przekazać lekarzowi, co umożliwi przeprowadzenie analizy i ułatwi leczenie.
Przykłady najczęściej powtarzających się wypadków z udziałem studentów:
l. Sala gimnastyczna:
- skręcenie stawu skokowego przy wyskoku do" bloku" podczas gry w siatkówkę,
- uraz kolana podczas ćwiczeń gimnastycznych na skutek niewłaściwego postawienia stopy,
- pęknięcie kości ręki na skutek zderzenia się z innym graczem podczas gry w koszykówkę,
- uraz kręgosłupa podczas
przewrotu (fikołka) do przodu,
2. Laboratoria i sale wykładowe
- śmierć magistranta podczas
sprzątania przez niego rozlanego fenolu z rozbitej butli - bez ochron
indywidualnych. Było to wielokrotne zbieranie rozlanej substancji ścierką,
wykręcanie jej nad zlewem bez spłukiwania, osuszanie nią blatu stołu
laboratoryjnego.
(Uwaga! Wypadek nie wydarzył się w Uniwersytecie Gdańskim!) - śmierć studentki - ofiary
wybuchu spowodowanego na skutek wrzucenia niedopałka papierosa do metalowego
kosza na śmieci wypełnionego plastikowymi oprawami oświetleniowymi.
(Uwaga! Wypadek na terenie Uniwersytetu Gdańskiego)
3. Inne
(żarty i zabawy podczas przerwy w zajęciach.) - uszkodzenie gałki ocznej studenta podczas prób fechtunku ostro zakończonymi kijami.
Wzory na opracowanie instrukcji bezpieczeństwa pracowni, laboratorium i in.
Przepisy bezpieczeństwa pracy w laboratorium chemicznym
- Bez wiedzy asystenta nie wolno wykonywać eksperymentów i prac nie wchodzących w zakres ćwiczeń.
- Przed użyciem chemikalii należy dokładnie odczytać etykietkę na słoiku lub butelce.
- Doświadczenia, w czasie których wydzielają się trujące, żrące lub cuchnące gazy, należy wykonywać wyłącznie pod wyciągiem.
- Chemikalii nie wolno próbować językiem z uwagi na niebezpieczeństwo zatrucia.
- Trujących i żrących płynów nie należy pipetować ustami.
- Przy ogrzewaniu probówki nie należy jej wylotu kierować ani na siebie, ani na sąsiada przy stole laboratoryjnym.
- O rozlaniu lub rozsypaniu niebezpiecznych substancji należy niezwłocznie powiadomić dyżurującego asystenta.
- Przy nakładaniu korków lub węży gumowych na rurki i pręty szklane, ręce powinny być owinięte ręcznikiem.
- Jeżeli istnieje możliwość uszkodzenia oczu w czasie przeprowadzania doświadczeń, zaleca się noszenie specjalnych szkieł ochronnych w niepalnej oprawie.
- Należy pamiętać, że wszelkie palne gazy tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe.
- Do gaszenia pożarów w laboratorium służą
specjalne gaśnice. Piaskiem gasi się tylko płonący sód, potas i magnez.
W żadnym wypadku nie wolno kierować gaśnic na osoby, na których pali się ubranie. Należy taką osobę owinąć kocem z włókna szklanego, w przypadku jego braku - niepalnym lub trudno zapalnym materiałem, kurtką, itp. albo zgasić wodą. - Po oblaniu ubrania (fartucha) kwasem,
zanieczyszczone miejsca zmyć dużą ilością wody, a potem neutralizować
rozcieńczonym roztworem amoniaku lub sody, po czym spłukać obficie wodą.
W przypadku oblania ługiem - stosować duże ilości wody, a następnie rozcieńczony kwas octowy (1%). - Resztki nie zużytych żrących i silnie trujących płynów należy wylewać do naczyń oznakowanych przez laboranta lub kierownika pracowni. Nie wolno wrzucać do zlewów substancji stałych.
- Należy ściśle stosować się do szczegółowych instrukcji i zarządzeń asystenta dotyczących sposobu wykonania ćwiczeń i postępowania z chemikaliami po zakończonych zajęciach.
Opracował Zatwierdził
................................... ..........................................
Instrukcja pracy przy zastosowaniu otwartych źródeł promieniowania
- Wszystkie prace związane ze stosowaniem
otwartych źródeł promieniowania należy prowadzić zgodnie z zaleceniami i
instrukcjami inspektora ochrony radiologicznej. W szczególności należy
zwrócić uwagę na to, aby :
- dobierać izotopy o najmniejszej toksyczności,
- starannie opracować metody pracy,
- wszystkie czynności wykonywać w miarę możliwości na mokro,
- unikać zbędnego przenoszenia substancji promieniotwórczych,
- do prowadzonych prac stosować możliwie najmniejsze ilości substancji promieniotwórczych.
- Zabrania się w pomieszczeniach, w których
znajdują się otwarte źródła promieniowania, przechowywania oraz używania:
- żywności i napojów,
- wyrobów tytoniowych,
- pomadek do ust, kosmetyków i tym podobnych przedmiotów,
- chusteczek do nosa i ręczników innych niż papierowe,
- przyborów do jedzenia i picia.
- Zaleca się nosić odzież ochronną, odpowiednio dobraną, przy pracy nawet z bardzo małymi ilościami materiałów promieniotwórczych.
- Odzież przeznaczona do pracy z izotopami powinna być odpowiednio oznakowana. Nie wolno jej używać poza terenem pracowni.
- Należy stosować specjalne środki ostrożności w celu uniknięcia ukłuć i skaleczeń skóry.
- Podczas wykonywania prac z zastosowaniem otwartych źródeł promieniowania należy unikać używania pojemników i szkła laboratoryjnego o ostrych krawędziach.
- Przed opuszczeniem pomieszczenia starannie umyć ręce, wyczyścić paznokcie, miejsca między palcami i zewnętrzne boczne strony rąk.
Każde nieprzewidziane wydarzenie lub wypadek oraz każde zranienie pracownika należy natychmiast zgłosić przełożonemu. Pracownicy narażeni na promieniowanie jonizujące obowiązani są zgłaszać przełożonemu wszystkie poważniejsze odczuwane dolegliwości.
Opracował Zatwierdził
.................................... ..........................................
Podstawowe wyposażenie apteczek I - pomocy (dot. laboratoriów, pracowni i in.)
- Materiały opatrunkowe:
- opatrunek osobisty - typ A,
- gaza wyjałowiona l m2
- gaziki jałowe 5 x 5 cm - 2 szt,
- bandaż bawełniany szer. 15 cm,
- plaster z opatrunkiem szeroki do cięcia,
- plaster bez opatrunku,
- agrafki - 2 szt,
- nożyczki z tępym zakończeniem,
- rękawiczki lateksowe,
- woda utleniona,
- spirytus salicylowy
- Leki:
- pyralgina tbl, lub APAP,
- węgiel,
- cardiamid z coffeiną - krople
- sól fizjologiczna 0,9 % do przepłukiwania oczu - 10 ml,
- Maseczka do oddychania usta - usta
- Odtrutki;
- węgiel,
- parafina płynna,
Podstawowe wyposażenie apteczek I - pomocy (dot. pomieszczeń biurowych)
- Materiały opatrunkowe:
- opatrunek osobisty - typ A, -1 szt.
- bandaż bawełniany szer. 15 cm - 2 szt,
- plaster z opatrunkiem szeroki do cięcia, - 2 op,
- plaster bez opatrunku, - l op,
- agrafki - 2 szt,
- nożyczki z tępym zakończeniem, - l szt,
- rękawiczki lateksowe - l para,
- woda utleniona, - l but,
- Leki:
- pyralgma lub APAP, (tabl),
- cardiamid z coffeiną - krople - l but.
- krople żołądkowe - l but.
- Maseczka do oddychania usta - usta - l op,